درمان روانشاسی مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) یک رویکرد درمان در روانشاسی است. کلمه (اکت) ACT که مخفف عبارت انگلیسی (Acceptance and Commitment Therapy) می باشد که آن را در فارسی به “درمان از طریق پذیرش و تعهد ” ترجمه کرده اند. دلیل این نام گذاری از این جهت می باشد که این درمان بر حل مشکلات روانشناختی از طریق پذیرفتن این نکته که احساسات منفی هم بخشی از وجود ما هستند و سپس تعهد به اینکه می توانیم آن احساسات منفی را تغییر دهیم و مشکلات و موانع این راه را از میان برداریم.

بنیان گذار این روش درمانی شخصی است به نام Steven C. Hayes (استیون سی هیز) می باشد. از ایدئولوژی های ایشان تر کیب درمان شناختی با تکنیک های رفتاری می باشد که منجر به ایجاد رویکرد درمانی با عنوان “پشت سر گذاشتن تمام و کمال” مطرح شد. این روانشناس برجسته توانست از طریق کتاب بسیار پرفروش خود با عنوان “از ذهنت بیا بیرون و زندگی کن“، امکان حل تعارضات روانی از طریق دو عنصر پذیرش و تعهد را به جهانیان اثبات نماید.

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد چیست؟

این درمان در واقع ترکیبی از 6 رویکردی درمانی است که توسط روانشناس شما مورد استفاده قرار می گیرد. این 6 رویکرد عبارتند از :

• 1- خود آگاهی و توجه به زمان حال و زندگی در لحظه
• 2- همجوشی زدایی و درگیر شدن با افکار منفی
• 3- پذیرش شرایط و تجربیات، موانع و مشکلات
• 4-توجه به خود و حضور خود و پیدا کردن ارزش های مهم زندگی
• 3- داشتن رفتاری متعهدانه برای کارهای با ارزش در زندگی
• 4- ایجاد انعطاف پذیری ذهنی و نگرش درونی

در زیر توضیحات دکتر آناهید خیطب زاده را در رابطه با روش درمان مبتنی بر پذیرش می شنویم:

از این روش درمانی برای درمان چه مشکلاتی می توانی استفاده کرد؟

این روش درمانی برای شرایطی استفاده می شود که فرد بیمار دچار اتفاقاتی در زندگی خود شده که درمان و حل آن برای فرد خیلی سخت است. و نمی تواند با آن شرایط یا رخداد کنار بیاید و یا آن را فراموش کند.

برخی از اختلالات و مشکلاتی که این رویکرد در درمان و حل آن‌ها بسیار موثر می‌باشد عبارتند از:

اختلالات اضطرابی، اختلالات خلقی و افسردگی، عوارض سوء مصرف مواد، انواع هراس اختصاصی (فوبیا)، اهمال‌کاری، کمال‌‌گرایی، استرس‌ در محیط‌کار و شغل، اختلال اضطراب اجتماعی، وسواس فکری عملی، پرخاشگری، اختلال استرس پس از حادثه (PTSD)، عوارض ناشی از تجاوز جنسی و…

فرایند های اصلی و درمان مبتنی بر ACT

هدف اصلی در درمان با روش ACT ایجاد تغییر در گفتگوی درونی و رفتار بیرونی فرد است. ACT به مراجعان یاد می دهد تا احساسات خود را مشاهده کنند و سپس این احساسات را بپذیرند، چرا که مقابله با احساسات و یا اجتناب از آن ها باعث بدتر شدنشان می شود. ACT روی تغییر جهت از محتوای یک تجربه به سمت یک تجربه جدید تمرکز می کند. ACT بین پذیرش چیزهایی که نمی توان تغییر داد، مثل واقعیات رخ داده در زندگی ما، و چیزهایی که می توان تغییر داد، از قبیل ترک یک رابطه ی آزاردهنده، تمایز قائل می شود.

فعالیتهایی که مشاور یا روانشناس با روش ACT در طول درمان انجام می دهد شامل موارد زیر می باشد:

۱- کمک به بیمار برای ارتباط با لحظه حاضر : یکی از فعالیتهای مهم درمانگر ACT در طول درمان کمک به بیمار است تا وی بتواند هر چه بیشتر با لحظه ی حاضر ارتباط بر قرار نماید . به نظر درمانگران ACT، ماندن در لحظه ی حاضر به دلایل مختلف از آن جمله که ما پیوسته گرفتار افکار خود هستیم خیلی سخت می باشد. همچینن در درمان ACT اعتقاد بر آن است که توانایی بودن در لحظه ی حال می تواند سبب ایجاد انعطاف پذیری ذهنی مان گردیده و میزان آگاهی مان را از محیط اطراف افزایش دهد. درمانگر برای کمک به بیمار برای برقراری بیشتر ارتباط با لحظه حاضر از تکنیک های توجه آگاهی (Mindfulness) استفاده می نماید. در تکنیک های توجه آگاهی شخص بر روی انجام برخی از فعالیتها ( مانند فعالیتهایی که به هنگام راه رفتن یا غذا خوردن در چسم و ذهن ایجاد می شود ) متمرکز می شود. به نظر درمانگران ACT زمانی که ما از تکنیک های توجه آگاهی استفاده می کنیم قادر می باشیم که به تجربه ی لحظه ی حاضر توجه بیشتری داشته باشیم و برخی از رفتارهای نامناسب خود را به صورت بهتری تغییر دهیم.

۲- مقابله با افکار ، تصورات و خاطرات ناخوشایند: درمانگر ACT مانند درمانگر شناختی-رفتاری مراجع خود را تشویق می نماید تا با افکار ، تصورات و خاطرات ناراحت کنندشان مقابله نمایند. از نظر درمانگر ACT مراجع باید به جای گرفتار شدن در تله افکار ناراحت کننده، آنها را به مبارزه بطلبند و راههایی را برای مقابله با آنها بیابد. اگرچه در درمان ACT اعتقاد بر آن است که باید مراجع با افکار، تصورات و خاطرات ناراحت کننده مقابله نماید اما َدرمانگران ACT بر خلاف درمانگران شناختی–رفتاری به مقابله طلبیدن افکار ، تصورات و خاطرات را تنها یکی از ابرازها برای رسیدن به اهداف درمان می دانند و در طول درمان از ابرازهای دیگری مانند تلاش برای توجه بیشتر مراجع به لحظه حاضر و یافتن راههایی برای افزایش میزان انعطاف پذیری وی نیز استفاده می کنند.

۳– تشویق مراجع به پذیرش تجربیات : درمانگر ACT تلاش می نماید تا مراجع ذهن خود را برای پذیرش احساسات و هیجانات خود باز نماید و احساسات و هیجانات خود را آن طور که هست مورد پذیرش قرار دهد.

۴- توجه به ارزش های مراجع : درمانگر ACT در جریان درمان تلاش می کند تا ارزش هایی که برای مراجعش مهم هستند را مورد شناسایی قرار دهد و اگر لازم باشد در مورد این ارزش ها در طول درمان با مراجع خود صبحت نماید . به نظر درمانگر ACT ارزش ها عامل اساسی معنا دار نمودن زندگی می باشند و جهت زندگی را تعیین می نمایند و لذا باید مورد توجه قرار گیرند.

۵-تشویق مراجع برای تعهد بیشتر برای انجام برخی از فعالیتها : از نظر درمانگر ACT زندگی کامل و معنا دار زمانی امکان پذیر خواهد بود که شخص ارزش های مناسب بعلاوه ی فعالیتهای منطبق با آن ارزش ها را داشته باشد. به عبارت دیگر درمانگر ACT اعتقاد دارد دارا بودن ارزش ها برای یک زندگی پربار و معنا دار کافی نیست و لازم است که مراجع برای انجام فعالیت هایی که زندگیش را پ رمعنا و غنی سازد تعهد بیشتری داشته باشد.

۶-هدایت نمودن ذهن مراجع در جهت انعطاف پذیری ذهنی بیشتر : از نظر درمان ACT حالت انعطاف پذیری ذهنی عبارت است از توانایی برای بودن در لحظه ی حاضر همراه با باز بودن ذهن به تجربیات مختلف می باشد. یکی از اهداف اساسی درمان ACT کمک به مراجع برای رسیدن به انعطاف پذیری ذهنی است.